Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), psikolojik rahatsızlıkların temelinde düşünce kalıpları ve davranışlar arasındaki etkileşimlerin yattığı fikrine dayanan, yapılandırılmış ve kısa süreli bir terapi türüdür. Bu terapi, kişilerin olumsuz düşünce ve inançlarını değiştirmelerine yardımcı olarak, duygusal ve davranışsal problemlerini çözmeyi hedefler. BDT, özellikle depresyon, kaygı bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi birçok ruhsal rahatsızlıkta etkili bir terapi yöntemidir.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Temel İlkeleri

BDT, kişinin yaşadığı zorlukların temelinde düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki bağlantının yattığını savunur. BDT’ye göre, insanlar olaylar karşısında verdikleri tepkileri, bu olayları nasıl algıladıklarına ve yorumladıklarına göre belirlerler. Yani, bir durumu nasıl algıladığımız, o durum karşısında ne hissedeceğimizi ve nasıl davranacağımızı etkiler. Olumsuz ya da çarpıtılmış düşünceler, olumsuz duygulara ve işlevsiz davranışlara yol açabilir. BDT’nin amacı, bu olumsuz düşünceleri fark ederek daha sağlıklı ve gerçekçi düşünce kalıpları geliştirmektir.

BDT, bilişsel model adı verilen bir yaklaşıma dayanır. Bilişsel modele göre, bir kişi olumsuz bir olay yaşadığında, bu olayın kendisinden çok, olayı nasıl yorumladığı duygusal tepkilerini belirler. Örneğin, iş yerinde bir hata yapan kişi, bu durumu “ben her zaman hata yaparım” ya da “ben yetersizim” şeklinde düşünürse, kendini suçlu ve değersiz hissedebilir. Bu düşünceler, kişinin depresif duygular yaşamasına ve işten kaçınma gibi işlevsiz davranışlar sergilemesine yol açabilir. BDT, bu tür işlevsiz düşünce kalıplarını tespit ederek, kişilerin daha gerçekçi ve olumlu düşünme biçimleri geliştirmesine yardımcı olur.

Davranışsal Model

BDT’nin davranışsal boyutu, kişinin olumsuz düşünce ve duygularının, işlevsiz davranışları nasıl tetiklediğini incelemeye odaklanır. Örneğin, sosyal kaygı yaşayan bir kişi, sosyal ortamlardan kaçınabilir. Bu kaçınma davranışı, kişinin korkularını pekiştirir ve zamanla daha da içe kapanmasına yol açar. BDT’de, bu tür işlevsiz davranışlar üzerinde çalışılarak kişinin daha sağlıklı ve uyumlu davranışlar geliştirmesi sağlanır. Davranışsal deneyler ve maruz bırakma gibi teknikler kullanılarak kişi, korkularıyla yüzleşir ve bu korkuların gerçekçi olmadığını deneyimleyerek öğrenir.

BDT Teknikleri

BDT’de sıkça kullanılan bazı teknikler şunlardır:

1. Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz ve çarpıtılmış düşünceleri fark ederek, daha dengeli ve gerçekçi düşüncelerle yer değiştirmek.

2. Davranışsal Deneyler: Kişinin inançlarını test etmesi için küçük deneyler yaparak bu inançların doğruluğunu sorgulamak.

3. Maruz Bırakma: Korkulan duruma veya nesneye kontrollü bir şekilde maruz kalarak, korkuların üstesinden gelmek.

4. Aktif Baş Etme Stratejileri: Stresle başa çıkma yollarını öğretmek ve kişiyi problem çözme becerileri geliştirmeye teşvik etmek.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Süresi ve Uygulama Alanları

BDT, genellikle kısa süreli bir terapi türüdür ve 10-20 seans arasında değişebilir. Ancak, kişinin sorunlarının karmaşıklığına ve şiddetine göre bu süre uzayabilir. Terapi sırasında danışan, aktif bir şekilde süreçte yer alır ve terapist tarafından verilen ev ödevlerini yerine getirir. BDT, özellikle depresyon, kaygı bozuklukları, panik bozukluk, yeme bozuklukları ve öfke kontrol sorunlarında etkili sonuçlar veren bir terapi yöntemidir.

BDT, kişinin düşünce ve davranış kalıplarını değiştirerek duygusal sorunlarını çözmesine ve daha sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olur.